Wspieranie rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej – Asystent Rodziny.

          Systemem pieczy zastępczej określamy zespół osób, instytucji oraz działań, które mają za zadanie zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom, których rodzice nie są w stanie prawidłowo sprawować nad nimi opieki.
Aby zabezpieczyć dobro dzieci, potrzebujących szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych,
środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia, miłości i zrozumienia; w trosce o ich harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową, dla zapewnienia ochrony przysługujących im praw i wolności oraz dla dobra całej rodziny, w dniu 9 czerwca 2011 r. uchwalono Ustawę o Wspieraniu Rodziny i Systemie Pieczy Zastępczej. Powyższa ustawa określa zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych; zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków; zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; zadania w zakresie postępowania adopcyjnego.
Zgodnie z Art.8.1. powyższej ustawy, rodzina przeżywająca trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczej, powinna otrzymać od Wójta wsparcie polegające między innymi na analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie; wzmocnieniu roli i funkcji rodziny; rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny; podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny; pomocy w integracji rodziny; przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny; dążeniu do reintegracji rodziny.
Wspieranie rodziny prowadzone jest za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego w formie pracy z rodziną; pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. Rodziny z problemami powinny otrzymać wsparcie od instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny; placówek wsparcia dziennego oraz rodzin wspierających, jeżeli takie istnieją na terenie gminy.
Praca z rodziną dysfunkcyjną, częściowo wydolną wychowawczo, niewydolną wychowawczo oraz patologiczną, prowadzona jest w szczególności w formie konsultacji i poradnictwa specjalistycznego; terapii i mediacji; usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych; pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego; organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej „grupami wsparcia” lub „grupami samopomocowymi”. Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną.
Art.11.1. Ustawy o Wspieraniu Rodziny i Systemie Pieczy Zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. mówi o tym, że jeżeli Ośrodek Pomocy Społecznej posiada informacje o rodzinach przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych, pracownik socjalny winien udać się do środowiska w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.
Pracownik socjalny posiadający wiedzę, że rodzicem jest małoletni opuszczający młodzieżowy ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii, schronisko dla nieletnich lub zakład poprawczy, przeprowadza u tego rodzica wywiad, o którym mowa w ust. 1, a następnie Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej przydziela temu rodzicowi asystenta rodziny.
"Termin „asystent” został wprowadzony od słowa „asysta”, które jest określeniem na osobę towarzyszącą komuś, współobecną, pomagającą, będącą w pogotowiu. Asystentura to kompleksowe działanie polegające na towarzyszeniu z zachowaniem profesjonalnych relacji. Towarzyszenie to powinno bazować na indywidualnym podejściu do sytuacji osoby wspieranej w czasie, jakiego ona potrzebuje, aby dokonać zmian w swoim życiu, na nowo odzyskać wiarę we własne siły i włączyć się aktywnie w życie społeczne. Istotą towarzyszenia jest zapewnienie indywidualności poprzez poszukiwanie rozwiązań dostosowanych do potrzeb konkretnej osoby oraz uczestniczenie w ich wdrażaniu w środowisku życia klienta."

           Praca asystenta z rodziną borykającą się z różnego rodzaju problemami, powinna polegać na wzmacnianiu, motywowaniu i mobilizowaniu tejże rodziny do wprowadzenia zmian w jej funkcjonowaniu. Asystent przez pewien okres czasu wspiera rodzinę, tak aby w przyszłości samodzielnie potrafiła pokonywać trudności życiowe, zwłaszcza dotyczące opieki i wychowania dzieci, jak i pomaga nabyć przez rodzinę umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego. Z reguły asystent odwiedza środowisko rodziny, czasem towarzyszy w załatwianiu spraw w różnych instytucjach. Ponadto edukuje rodzinę w sprawach wychowawczych, opiekuńczych, zdrowotnych itp. Ponadto widząc potrzeby, problemy rodziny ukierunkowuje ją tak, aby samodzielnie w miarę swoich możliwości załatwiła daną sprawę. W sytuacjach kryzysowych asystent udziela wsparcia psychicznego swoim podopiecznym, w razie konieczności jak wyrażą zgodę, pomaga w zapisaniu się do specjalistów (psycholog, psychiatra, terapeuta, mediator), którzy pomogą w rozwiązaniu problemu. Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną (art. 10 ust. 4 i 5 ustawy).
Zgodnie z Art. 15. Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, asystent rodziny ma za zadanie:
* opracować i realizować plan pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
* opracować, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, plan pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
* udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
* udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych oraz wychowawczych z dziećmi;
* wspieranie aktywności społecznej rodzin;
* motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
* udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
* motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
* udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;
* podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
* prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
* prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
* dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, i przekazywanie tej oceny podmiotowi, o którym mowa w art. 17 ust. 1;
* monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną (art. 15 ust. 1 ustawy).
* sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
* współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
* współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z 2009 r. Nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146 i Nr 125, poz. 842), lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.
Asystent rodziny ściśle współpracuje z pracownikiem socjalnym, Policją, Sądami, kuratorami, przedstawicielami oświaty, służbą zdrowia, Zespołem Interdyscyplinarnym itd. Ponadto monitoruje funkcjonowanie rodziny poprzez rozmowy z dalszą i bliższą rodziną, sąsiadami.

          Celem pracy asystenta jest przede wszystkim doprowadzenie rodziny z trudnościami do jak największej stabilności i samodzielności życiowej, tak aby niedopuścić do oddzielenia dzieci od rodziny. Asystent rodziny wizytuje środowisko przynajmniej raz w tygodniu o różnych porach dnia. W razie potrzeby wizyty są częstsze.

          20 grudnia 2016r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin                   „Za życiem”. Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin„Za życiem” weszła w życie z dniem 01.01.2017r. Określa ona uprawnienia kobiet w ciąży i rodzin do wsparcia w zakresie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej i instrumentów polityki na rzecz rodziny. Program "Za Życiem" ma za zadanie wspierać rodziny z osobami niepełnosprawnymi oraz kobiety w ciąży, mające urodzić chore dzieci.
Obejmuje on także wczesne wspomaganie dziecka i jego rodziny oraz usługi wspierające, rehabilitacyjne i mieszkaniowe. Kobieta, która urodzi niepełnosprawne dziecko otrzyma jednorazowo zasiłek w wysokości 4tys.zł. Rodzinom w trudnej sytuacji życiowej pomocy będzie udzielał asystent rodziny, przydzielony zgodnie z Ustawą.
Jedną z instytucji udzielającej wsparcia rodzinom będącym w trudnej sytuacji życiowej, są placówki wsparcia dziennego.
Zgodnie z Art.19. Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
zezwolenie na prowadzenie takiej placówki wydaje wójt danej gminy. Zezwolenie na prowadzenie placówki wsparcia dziennego wydaje się na czas nieokreślony.
Zadaniem tych placówek jest ścisła współpraca z rodzicami lub opiekunami dziecka, a także placówkami oświatowymi i podmiotami leczniczymi. Dzieci chodzące do placówek wsparcia dziennego znajdują się pod opieką psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty i in.
Powyższe placówki mogą być prowadzone w formie placówki o charakterze opiekuńczym, zapewniające dziecku opiekę i wychowanie, pomoc w nauce, organizację czasu wolnego, zabawę i zajęcia sportowe oraz rozwój zainteresowań, placówki specjalistyczne i w formie pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę. Placówki o charakterze specjalistycznym organizują zajęcia socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, rehabilitacyjne, resocjalizacyjne, kompensacyjne oraz logopedyczne. Realizowany jest indywidualny program korekcyjny, program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w szczególności terapię pedagogiczną, psychologiczną i socjoterapię- pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę – prowadzi działania animacyjne i socjoterapeutyczne. Placówka wsparcia dziennego działająca w formie podwórkowej realizuje działania animacyjne i socjoterapeutyczne.
Pobyt dziecka w takiej placówce jest bezpłatny i dobrowolny, chyba, ze do placówki skieruje sąd. W placówce wsparcia dziennego, w tym samym czasie, może przebywać nie więcej niż 30 dzieci. Pod opieką jednego wychowawcy, w tym samym czasie, możne przebywać nie więcej niż 15 dzieci. Przy zapewnianiu opieki nad dziećmi przebywającymi w placówce wsparcia dziennego oraz wykonywaniu innych czynności związanych z realizacją zadań tej placówki można korzystać z pomocy wolontariuszy. Przepis art. 27 ust. 1 stosuje się odpowiednio. Szczegółowe zadania oraz organizację działania placówki wsparcia dziennego, w tym rodzaj dokumentacji dotyczącej dziecka oraz sposób jej prowadzenia, określa regulamin organizacyjny placówki wsparcia dziennego opracowany przez kierownika tej placówki.